İlaç Aşırı Kullanım Baş Ağrısı: Nedenleri ve Tedavisi

ilaç aşırı kullanım baş ağrısı

İlaç Aşırı Kullanım Baş Ağrısı Neden Olur? Tedavisi Nasıl Yapılır?

İlaç aşırı kullanım baş ağrısı nedir?

İlaç aşırı kullanım baş ağrısı (İAKB) kronik günlük baş ağrısıdır. Bu baş ağrısının nedeni hastada daha önce var olan baş ağrısının (migren gibi) aküt tedavisi için aşırı analjezik kullanılmasıdır. İlaç aşırı kullanım baş ağrısı klinik tanıdır ve kronik günlük baş ağrısı olan bir hastada ayda 10-15 günden fazla analjezik kullanımı öyküsü bu tanının göstergesidir. İAKB en yaygın olarak migren, küme veya gerilim tipi baş ağrısı gibi birincil baş ağrısı olan kişilerde daha az etkili olan veya spesifik olmayan ilaçların aşırı kullanılmasına bağlı gelişir.

İAKB tipik bir klinik tablosu yoktur. Genellikle altta migren gibi primer bir başağrısı vardır. Hastalar tüm başa lokalize olan, künt, sıkıştırıcı veya zonklayıcı ağrıda şikayet edebilir. Genelde hafif, eşlik eden başka semtomu olmayan devamlı bir ağrıdır. Zaman zaman baş ağrısı şiddetlenebilir.

Kadınlarda erkeklerden 3-4 kat fazla rastlanmaktadır, ortalama 40 yaşlarında tanı konulur. Türkiye’de İAKB’ye neden olan en sık ilaç grubu hala ergo türevi baş ağrısı ilaçlarıdır. Triptanların kısa sürede İAKB’na yol açabilir ama tedavisinin de daha kolay olduğu bilinmektedir. Ancak basit analjeziklerle ortaya çıkmış çok sayıda İAKB olgusu da rastlanmaktadır.

ilaç aşırı kullanım baş ağrısı

İlaç aşırı kullanım baş ağrısı (İAKB) teşhisi

İAKB tanısı kliniktir. Hekim, görüntüleme çalışmaları ve laboratuvar çalışması gibi ekstra testler yapmayı düşünebilir, özellikle de baş ağrılarının kalitesi başka herhangi bir ikincil nedeni ekarte etmek için değişirse.

Uluslararsı Başağrısı Derneği tarafından tanımlanan tanı kriterleri:

  • Öncesinden primer bir başağrısı olması
  • Günlük veya çok sık ağrı (> 15 gün / ay)
  • Analjezik ilaçların uygunsuz kullanımı (ilaç kullanımı > 10 gün / ay ve > 3 ayı aşan zamandan beri)
  • Başka bir baş ağrısı tanı kriterlerine uymaması

İAKB tedavisi nasıl yapılır?

İlaç aşırı kullanım baş ağrısı tedavisinde ilk başta kısa bir süre ağrılar kötüleşebilir. Ama daha sonra iyileşme beklenir. İyileşme uzun süre gerekebilir. Tedavide amaç tam ağrıları yok etmekten ziyade ağrıların sayında ve şiddetinde azalma olamısıdır.

İAKB tedavisinde esas prensipler:

  1. Aşırı kullanılan ilaçın kesilmesi :
  • Yavaş (aşamalı) veya ani ilaç kesimi şeklinde 2 yol izlenebilir
  1. Profilaktik (önleyici) tedavinin oluşturulması
  2. Şiddetli baş ağrısı atakları için, sınırlı sayıda kullanılmak koşuluyla, uygun atak tedavisi ilaçları belirlenmesi

Yapılan PREEMPT çalışmasında Botoks (Onabotulinumtoksin A) enjeksiyonunun ilaç aşırı kullanım baş ağrısı tedavisinde de etkili olduğu gösterilmiştir.

Küme Baş Ağrısı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Küme baş ağrısı tedavisi

Küme Baş Ağrısı Nedir? Tedavisi Nasıl Yapılır?

Küme baş ağrısı, gerilim tipi ve migren  baş ağrısından sonra en sık görülen primer başağrısıdır. Daha yaygın olarak 20-40 yaş arası ortaya çıkmaktadır. Çocuklarda ve yaşlılarda çok seyrek görülür, erkeklerde ve sigara içenlerde daha sıktır. Ağrı tipik olarak tek taraflı, çok şiddetli ve migrene göre kısa sürelidir. Küme Baş Ağrısı Küme başağrısı olarak adlandırılmasının nedeni periyodik şekilde ortaya çıkmasıdır. Bu başağrısı primer olabileceği gibi, nadir de olsa, sekonder bir nedenle de ortaya çıkabilir. Orbital, supraorbital, temporal bölgede tek taraflı, 15-180 dakika süren ve gün aşırı bir kez ile günde 8 defaya kadar ortaya çıkan şiddetli ataklardır. İlişkili semptomlar arasında ışık hassasiyeti, burun tıkanıklığı ve sulu gözler bulunur. Bilinmeyen nedenlerle erkeklerde kadınlara göre 3-4 kez daha sıktır. 

Küme baş ağrısının tedavisi

Akut atakta 5-8 litre/dakika oksijen inhalasyonu %70 oranında başarılı olmaktadır. İlaç tedavisi doktor tarafından önerebilir. Profilaksisinde ilaçla tedavi ve girişimsel algoloji yöntemleri (Sfenopalatin ganglion blokajı, GON blok gibi) kullanılabilir. Girişimsel tedavi yöntemleri algoloji uzmanları tarafından başarılı bir şekilde uygulanmaktadır.

Gerilim Tipi Baş Ağrısı Nedir? Tedavisi Nasıl Yapılır?

gerilim tipi baş ağrısı

Gerilim Tipi Baş Ağrısı Nedir? Tedavisi Nasıl Yapılır?

Gerilim tipi baş ağrısı nedir?

Gerilim tipi baş ağrısı migrenden daha sık görülmekle birlikte, görece daha hafif baş ağrılarına neden olduklarından hekime daha az başvurulur. Sıklıkla 20 yaş civarında başlar, her yaşta görülebilir. Kadınlarda biraz daha sık görülmekle birlikte aradaki fark migrende olduğu kadar çarpıcı değildir. 

Gerilim Tipi Baş Ağrısı

Gerilim tipi baş ağrılarıyla ilişkili ağrı, tipik olarak başın önünde veya arkasında hissedilir. Başlangıcı ve çözülme günün belirli saatlerinde meydana gelmekle birlikte, genellikle ortaya çıkmaları daha düzenlidir. Doğası gereği kronik olabilirler ve bazen bir seferde birkaç gün boyunca ortaya çıkarlar. Gerilim tipi baş ağrısı genellikle başın etrafındaki aşırı basınç olarak tanımlanır ve özellikle ışık ve sese karşı duyusal hassasiyetlerle ilişkilendirilebilir.

 Genellikle diğer tip baş ağrılarından daha hafif olmasına rağmen, epizodik gerilim tipi baş ağrıları, sıklıkları nedeniyle çok rahatsız edici olabilir. Epizodik gerilim tipi baş ağrıları 30 dakikadan 15 güne kadar sürebilir. Genellikle sinirlilik, odaklanma veya konsantrasyon kaybı ve bu tür baş ağrısını tetikleyen uyaranlara karşı artan hassasiyet ile ilişkilendirilirler.

Gerilim tipi baş ağrısı tedavisi

Atak sırasında genelde doktorlar parasetamol gibi basit analjezikler veya steroid olmayan antiinflamatuar ilaçların yeterli olduğunu bildirirler. Bu ağrıkesicilerin herhangi birinin diğerlerine üstünlüğü gösterilmemiştir. Tedavide hasta temelli bir yaklaşım uygundur. Kronik gerilim tipi baş ağrılarında antidepresan ilaçlar kullanılır. Girişimsel algoloji yöntemlerden büyük oksipital blok (GON) blokajı ve Botox enjeksiyonu kullanılabilir.

İlaç ve girişimsel algoloji yöntemlerle tedavi ile birlikte gevşeme teknikleri, stresle mücadele yöntemleri, çeşitli egzersizler ve masaj gibi uygulamaların yapıldığı ilaç dışı tedaviler de başarılı sonuçlar vermektedir.